Sinds 1849 woont en werkt de familie van Schie op kaasboerderij de Eenzaamheid in Warmond (ZH). Naast Jan en Roos (boer en boerin) bestaat het gezin uit drie kinderen. Allemaal werden zij stedelingen zonder intentie om de boerderij over te nemen. Maar nu Joost ziet wat voor impact hij kan maken op de toekomst van dit familiebedrijf, besloot hij toch voor de boerderij te gaan (zie ook dit filmpje dat we eerder maakten).

Met de generatiewisseling in zicht werd het tijd om de uitdagingen en kansen voor het bedrijf in kaart te brengen. Na gesprekken met burgers, boeren, beleidsmakers, bestuurders en bankiers ontstond een richting die logisch voortbouwt op de biologische bedrijfsvoering van Jan en Roos de afgelopen 20 jaar: regeneratieve landbouw. Wij.land maakt deze nieuwe ontwikkeling mogelijk door met de familie van Schie een expertteam samen te stellen dat komend half jaar een regeneratief ontwerp en actieplan gaat maken.

(Redactie update: Lees hier een de reflectie van Joost in december 2020, nadat de eerste plannen zijn getest)

Regeneratieve landbouw

Regeneratieve landbouw is een systeem van landbouwprincipes dat de bodem verrijkt, biodiversiteit verhoogt, waterhuishouding verbetert, koolstof vastlegt en de ecosysteemdiensten verbetert. Daarmee heeft het de belofte in zich dat het weerbaarheid tegen klimaatuitdagingen vergroot, landschappen verrijkt en de verdiencapaciteit van het boerenbedrijf vergroot.

“Regeneratieve landbouw kan naar ons idee een belangrijke rol spelen in een veerkrachtig veenweidelandschap waar landbouw en natuur samengaan in duurzame bedrijfsmodellen” – Roos, Jan en Joost van Schie

Transformatie

Volgens transitieprofessor Jan Rotmans gaan we van een tijdperk van verandering naar een verandering van tijdperk. Maar hoe beweeg je in zo’n tijdperk mee met een eeuwenoud familiebedrijf? Tegenwoordig lijkt industrialisering en opschalen de enige rendabele manier van veehouderij te zijn. Maar de familie van Schie heeft een andere visie. Wel met de tijd mee, niet intensiveren. Er zijn al verschillende boeren in binnen- en buitenland die laten zien dat het kan. De grote vraag is hoe de principes waarmee zij werken van toepassing zijn in het veenweidegebied. Een andere vraag is hoe Boerderij de Eenzaamheid de transformatie stap-voor-stap kan maken. Koeien, kaas en weidevogelbeheer blijven de kern van de bedrijfsvoering en hierin zijn de komende jaren nog forse investeringen nodig. De nieuwe plannen vanuit het ontwerp komen daar nog bovenop.

Aanpak

Na een brede verkenning is het team inmiddels compleet. Het team bestaat onder andere uit experts op gebied van landschapsarchitectuur, ecosysteemontwerp, waterpeilbeheer en businessmodellen. Zij gaan in fases aan de slag om ontwikkelscenario’s en experimenten in kaart te brengen. Bij iedere fase-overgang is er een workshop. De familie van Schie zal veel keuzes moeten maken over hoe zij hun bedrijf de komende jaren vorm willen geven.

De verschillende fases in het ontwerpproces.

Leren

Omdat er nog weinig bekend is over regeneratieve landbouw op veengrond moet het ontwerp echt gezien worden als een startpunt. Aan de hand van het ontwerp zullen de komende jaren verschillende experimenten met begrazing, beplanting en businessmodellen uitgevoerd worden om te leren wat wel en niet werkt. De bedoeling is niet om het wiel opnieuw uit te vinden, maar wel om te kijken hoe de kracht van de natuur in veenweidegebied nog beter benut kan worden. En mogelijk zelfs kan bijdragen aan uitdagingen op gebied van bodemdaling, biodiversiteit, waterbeheer en CO2 opslag. Wij.land zal verslag blijven doen van de ontwikkelingen rondom het project. We hopen lessen te leren die we vervolgens ook bij andere boerenbedrijven kunnen toepassen.

Pilotfonds

Met het pilot- en transitiefonds geven we boeren de ruimte te experimenteren met oplossingen voor natuurherstel en/of duurzame productie en kunnen boeren geholpen worden om te schakelen naar een regeneratieve bedrijfsvoering. Het is een middel waarmee we verandering en leerprocessen kunnen stimuleren. Voorbeelden hiervan zijn wormencompost, bokashi maken en azolla teelt. Dit heeft bijvoorbeeld tot resultaat gehad dat steeds meer boeren methodes gebruiken die goede voedingstoffen voor de bodem opleveren. Ook kwamen we er achter dat natte teelten nog uitdagingen met zich mee kunnen brengen. De mogelijkheid om te experimenteren en te leren is een waardevol onderdeel bij het teweegbrengen van verandering.

In 2018 bezochten we de familie van Schie en maakten we onderstaande video. Of lees hoe Joost van Schie terugblikt op 2020, het jaar dat de eerste plannen in gang zijn gezet: Volgende fase in regeneratief landbouwontwerp.