“Ik heb nog geen moment gedacht Woonde ik nu nog maar in de stad”, aldus boer Joost. Een jaar geleden spraken we met Joost van Schie over zijn plannen voor regeneratieve landbouw op de boerderij. Lees hier het artikel uit januari. Dit interview is een vervolg en we vragen hem welke lessen hij kan delen, een jaar verder in het proces.
Regeneratieve reis
De reis van Joost van Schie brengt allerlei obstakels met zich mee, maar over het algemeen gaat het boven verwachting goed. Ondanks dat hij zich enkele jaren geleden nog niet kon voorstellen het bedrijf van zijn ouders over te nemen, is hij nu boer, en wil niets anders meer. Met zijn nieuw verworven boerenbestaan kan hij als geen ander vertellen wat er bij komt kijken om als boer te innoveren.
Eerste seizoen als fulltime boer
“Mijn eerste seizoen als boer is goed bevallen. De zomer is altijd druk en hectisch, nu in het najaar heb ik weer meer tijd om vooruit te kijken. Dat is heel fijn. Ik ben nu aan het laten bezinken wat ik allemaal heb geleerd de afgelopen maanden, zowel vanuit het ontwerpproject als de dingen die we op het land hebben gedaan.”
Zowel melkveehouder als projectleider
“Het is soms overweldigend om met zo veel verschillende dingen bezig te zijn. Met het verzorgen van de koeien en het maken, rijpen en de afzet van de kaas kun je de week al vol krijgen. Toen in maart het deel van de exportafzet wegviel was het alle hens aan dek om de afzet weer op orde te krijgen. We hebben toen met boeren en brouwers rondom Leiden een Locals pakket ontwikkeld. Dat liep toen lekker en dit hebben we voor de decemberdagen doorontwikkeld tot een ‘proef de streek’ box.”
“Voor zover de zichtbare werkelijkheid. Dan heb je ook nog de rekenkundige en geologische werkelijkheden. In het ontwerpproject met Wij.land is het bodem- en watersysteem in kaart gebracht en vanuit de perspectieven landschap, erf en business een ontwerp gemaakt voor de toekomstige boerderij. De weg ernaartoe heet Route Regeneratie 2040. Als je in bijvoorbeeld de bodemgeologie of bestemmingsplan procedure duikt, dan zitten er weer zoveel deurtjes achter, dat je soms even overweldigd wordt door wat je denkt dat je allemaal nog meer moet weten. Ja dat is veel, maar ook heel leuk!”
Regeneratief boeren
Joost wilde vooral concreet aan de slag met begrazing en het verdienmodel. “We zien de positieve effecten van de manier waarop we met begrazing bezig zijn op basis van het plan dat Peter Takens voor ons gemaakt heeft. Dat willen we verder optimaliseren. Mogelijk om ook te gaan werken met draad achter de koeien, we hebben nu alleen een draad voor de koeien. Dan is de overweging of we daar kippen achter laten grazen. Ook kippen laten grazen heeft voordelen, maar dat vergt ook wel wat. Als ik dat ga doen dan wil ik daar een goede kar voor hebben en dat is nogal kapitaalintensief. We moeten ook investeren in het uitwerken van het bouwplan voor een nieuwe stal en kaasmakerij en in de aanleg van een moestuin.”
Kippen achter de koeien aan
“Ik probeer veel uit, eerst in het klein. Het is hartstikke leuk om kippen te houden, maar om het een beetje zinvol te maken moet je wel een bepaalde schaal hebben. Ik ben met 10 kippen en een haan begonnen om te ervaren of ik het überhaupt leuk vind om dagelijks mee bezig te zijn, of de voordelen van kippen achter de koeien aan laten grazen (minder bijvoeren en verspreiden van koeienvlaaien) behaald worden en via welke afzetkanalen efficiënt en rendabel gewerkt kan worden.”
“Die beoogde voordelen van begrazing met kippen zijn nog niet goed uit de verf gekomen. Ik heb eigenwijze kippen overgenomen van een andere boer, waar ze altijd over het erf liepen. Misschien zijn ze niet gewend aan grazen in het weiland. Of misschien is het niet het juiste type kip daarvoor. Daarom ga ik komend jaar testen met een ander ras. Een ander punt is dat de kippen al twee keer aangevallen zijn. De eerste keer is de haan te grazen genomen door waarschijnlijk een marterachtige. Daarna hebben we een wildcamera opgehangen en zagen we dat een kuiken gepakt is door een roofvogel. Er zijn overigens wel een aantal oplossingen waarmee dit soort problemen in de toekomst voorkomen kunnen worden, die gaan we komen jaar toepassen.”
Een moestuin om van te leren
Ondertussen is er ook een moestuin in aanbouw. “Ik zie dat niet alleen als een moestuin waar productie uit moet komen, maar als een plek waar we kunnen gaan leren over biodiversiteit en regeneratieve landbouwmethodes. Bijvoorbeeld leren composteren en de bodembiologie nog veel nauwer volgen. Maar ook de combinatie tussen verschillende gewassen testen. We gaan kijken of bepaalde graansoorten willen groeien op deze klei-op-veen ondergrond. We hebben een voedselhaag geplant en gaan ook nog een paar theehagen planten. Er staan straks misschien wel honderd verschillende planten op 1 perceel. Dan zullen we wel zien welke soorten het hier goed doen.”
Nieuwe verdienmodellen
Bij een regeneratieve boerderij is het zoeken naar het verdienmodel dat daarbij past. Een traditioneel verdienmodel, dat zich puur richt op de verkoop van zuivel is waarschijnlijk niet voldoende. “Ik doe samen met GoGreenEasy / Rabobank een eerste pilot met koolstofcertificaten. Zij maken op basis van rekeninggegevens een inschatting van de voetafdruk van de consument, die vervolgens zijn of haar CO2 uitstoot bij mij in de bodem kan opslaan. Ik heb 5 hectare ingebracht waarop we een aantal maatregelen waarmee CO2 uit de lucht via het proces van fotosynthese en het bodemvoedselweb als koolstof wordt opgeslagen in ons weiland. Dit gebeurt doordat ik niet ploeg, kruiden inzaai en de koeien op een bepaalde manier laat grazen. De ‘opslagcapaciteit’ is in eerste instantie gebaseerd op rekenkundige aannames en gaan we verder meten en monitoren door middel van bodemmonsters. De reden dat ik hier nu zoveel aandacht aan besteed is om te leren hoe dat werkt en omdat dat mijn specifieke interesse heeft. Het gaat er toch wel naartoe dat ik naar ecosysteemdiensten ga kijken, en hoe die te verwaarden.”
Samenwerken met anderen
Vanaf het begin van het project heeft Joost het plan gehad om veel mensen te betrekken en dat lukt goed. Er loopt een trainee rond op het bedrijf en er zijn mensen die hebben aangeven af en toe te willen meewerken op de boerderij. Daarnaast heeft hij ook een plantdag georganiseerd voor de voedselhaag, met een klein vruchtbaarheidsfeestje eromheen.
Nieuwe blikken van buiten binnenhalen
Een tip die Joost heeft voor anderen in een dergelijk proces: betrek experts en andere kundige mensen in de ontwikkeling van nieuwe dingen.
“Probeer het wiel niet helemaal zelf uit te vinden. Je kan het niet allemaal zelf weten, en het is juist goed om experts te hebben van buiten de sector. Zij kijken echt met een andere blik. Wanneer je altijd met de usual suspects praat dan ga je elkaar napraten en word je alleen bevestigd in wat je al weet. Door samenwerking te zoeken met mensen buiten de sector merk ik dat ik gestimuleerd word om op een andere manier te kijken naar mijn eigen bedrijf. Zo word ik uit mijn comfort zone getrokken. Dit dwingt me om toch hoeken te onderzoeken waar ik zelf misschien een shortcut zou nemen naar een oplossing toe.”
Van producent naar netwerkorganisatie
“Met alles wat ik tot nu toe geleerd heb en ben tegengekomen, kom ik wel tot de conclusie dat we van een product meer naar een netwerkorganisatie gaan. Het gaat zeker ook om samenwerken. Ik overweeg bijvoorbeeld om de helft van die moestuin te verhuren aan anderen die al meer ervaring hebben hiermee. Een netwerkorganisatie is ook meer in lijn met hoe ik het zelf leuk vind om te werken.”
Geen heimwee naar de stad
“Waar ik het allermeest verbaasd over ben is dat ik nog geen enkele keer heb gedacht ‘woonde ik nu nog maar in de stad’. Eigenlijk sinds ik de keuze heb gemaakt om hiervoor te gaan voelt het als heel logisch. Wat ik ook wel heel mooi vind is dat ik van mijn ouders zowel tijd als echt letterlijk ruimte krijg, land en faciliteiten, om de ideeën die ik heb te onderzoeken en uit te voeren. Ze steunen me echt enorm hierin en daar ben ik heel blij om. Dat had ik ook wel verwacht, maar het is toch mooi om zo te zien. En ik ben ook heel blij dat ik in een aantal ontwikkelingen echt samen met hen kan optrekken.”
Meer horen van Joost? Bekijk hier de Broeicast Webinar over de toekomst van de voedselindustrie.
