Natuurinclusieve landbouw heeft geen verdienmodel, dat horen we best vaak bij Wij.land. Maar is dat wel zo? Met deze vraag startte Wij.land in 2021 het project Kosten-batenanalyse transitie melkveehouderij. Samen met onze partners Natuurverdubbelaars en Alan Accountants ontwikkelden we een methode om de financiële en bedrijfseconomische prestaties van natuurinclusieve melkveehouders inzichtelijk te maken.  

13 boeren uit het westelijk veenweidegebied en Friesland openden hun boeken voor ons. Met deze eerste studie op basis van cijfers uit 2020 konden we voorzichtig concluderen: er is economisch perspectief voor natuurinclusieve bedrijven. En daarvoor hoef je niet afhankelijk te zijn van een neventak, dichtbij de stad te zitten of een nicheproduct te maken. Maar we kregen ook feedback: met een steekproef van 13 boeren kan je nog niks zeggen over de sector. Daarbij, in het boerenvak, zeggen de financiële prestaties van één jaar niet zoveel. Deze fluctueren enorm van jaar tot jaar door weers- en marktomstandigheden.  

Het belang van diversiteit in onderzoek naar boeren

In 2023 zijn we verdergegaan met een groep van 45 melkveehouders uit alle windstreken. Hiermee hebben we nu een diverse groep melkveehouders opgebouwd. Grote en kleine, biologisch en gangbaar en boeren met intensieve en extensieve bedrijfsmodellen, op verschillende grondsoorten. Allen zijn nieuwsgierig naar de economische gevolgen van de keuzes die ze maken in hun bedrijf. En vrijwel iedereen heeft interesse om om te schakelen naar natuurinclusieve landbouw of zijn al in een fase van transitie. Doordat we nu melkveehouders uit het hele land volgen kunnen we zien wat de prestaties van verschillende bedrijfsmodellen zijn in verschillende contexten. We kijken bijvoorbeeld naar de voerstrategieën, de invloed van grondtype en de hectares die een bedrijf in eigendom of pacht heeft.

Projectleider Siem van Wij.land zegt: “We willen niet te veel in hokjes denken. Bio of gangbaar, daar krijg ik kippenvel van, want dat suggereert dat alle gangbare boeren op dezelfde manier boeren en alle bioboeren op dezelfde manier boeren, maar dat is niet zo. Wat wij in de praktijk zien is dat er vele wegen zijn naar een toekomstbestendig en veerkrachtig bedrijf.”

Siem benadrukt dat het belangrijk is om de diversiteit onder de melkveehouders mee te laten wegen bij het zoeken naar oplossingen voor de grotere uitdagingen in de landbouw. Met het project krijgen de boeren meer inzicht in hun bedrijf, zodat ze zekerder kunnen handelen. Tegelijkertijd verzamelen we informatie over de kosten en baten van verschillende soorten melkveehouderij. Zo krijgen beleidsmakers niet alleen meer inzicht in de kosten en baten van verschillende verdienmodellen, maar wordt het ook makkelijker om te zien waar in de transitie de uitdagingen liggen voor verschillende boeren.

“Wat wij in de praktijk zien is dat er vele wegen zijn naar een toekomstbestendig en veerkrachtig bedrijf. ”

Studiegroepen waardevol om meerdere redenen

De deelnemende bedrijven komen regelmatig bij elkaar in studiegroepen. Voor deze bijeenkomsten leveren de boeren hun boekhouding en technische data aan over wat ze op hun bedrijf doen aan natuur en duurzaamheid. Zo hebben we in een studiegroep een integrale analyse gemaakt van de kostprijs en kringloopwijzercijfers.

Siem legt uit dat de studiegroepen meerdere functies hebben. “We proberen de boeren een spiegel voor te houden: dit is jouw bedrijf op papier, jouw bedrijfskeuzes leiden tot deze resultaten. Sommige boeren hebben het economische inzicht al goed en vinden het vooral interessant om een kijkje in de keuken te nemen bij een collega. Zo leren de melkveehouders van elkaars ervaringen en is er ruimte om over verschillende keuzes in de bedrijfsvoering te discussiëren.” Vragen die worden behandeld zijn: Kan ik ecosysteemdiensten verkopen, wat voor effect heeft de afschaffing van derogatie op mijn resultaten en levert het mij wat op om naar biologisch om te schakelen?

We geven ook één op één begeleiding aan melkveehouders. Zo helpen we bijvoorbeeld een jonge bedrijfsopvolger om de prestaties van de verschillende activiteiten op de boerderij inzichtelijk te maken en een onderbouwd en toekomstbestendig bedrijfsplan te maken.

Nieuwsgierig naar de resultaten? Neem deel aan het webinar op 31 januari!

We hebben nu de geanonimiseerde financiële, bedrijfseconomische en technische gegevens van 45 melkveehouders verzameld samen met Living Lab Fryslân, Brabants Bodem en Platform natuurinclusieve landbouw Gelderland. Onze partner Natuurverdubbelaars verwerkt en analyseert op moment van schrijven de data. Met de uitkomsten hebben we nu een brede nulmeting, op basis waarvan we de komende jaren de economische impact van verduurzaming in de sector kunnen volgen en duiden. 31 januari presenteren we de resultaten tijdens een open webinar. Begin februari verschijnt het rapport. Het webinar is vanaf 6 februari terug te kijken!

Nu al meer weten? Hier kan je het webinar ‘onder de streep’ van 2022 terugkijken en hier kan je het rapport van 2022 teruglezen.

Meer weten over het hele project of contact opnemen? Ga naar de projectpagina.