Ecosysteemdiensten, landschapsbeheer en boer-inclusieve natuur

Max steekt veel moeite in het landschapsbeheer wat zorgt voor een gezond ecosysteem. Je kan er kruidenrijk grasland, soortenrijke slootkanten, voederhagen, bloemenstroken, een CSA-tuin en een boomgaard met oude appel- en perenrassen vinden. Deze  dragen bij aan habitatvoorziening voor allerlei planten- en diersoorten.

“Het is een melkveebedrijf dat ook gewoon moet draaien, anders gaat het financieel niet. De verandering zit in de hoekjes. In de levende sloten en heggen en in de begroeiing van het land. Door alle soorten is het wat ruiger, dat vind ik zelf ook mooier.” Op de vraag of er meer mogelijk is antwoord Max bevestigend, “Zeker weten, je krijgt bijvoorbeeld meer zeldzame soorten planten als je echt heel minimaal beweid en heel laag bemest. De koeien gaan hier veel naar buiten, daar kunnen die zeldzame soorten niet tegenop. Ik zou het wel op een kleiner stuk grond willen doen, maar daar is wel financiele ondersteuning voor nodig.”

Dat het erf en de percelen van Max gonzen van leven is duidelijk als je eroverheen loopt. Maar niet alleen wilde dieren, koeien en planten hebben het goed: ook voor omwonenden is de boerderij een plek om samen te komen. Max werkt met veel vrijwilligers en stagiairs, er is een zelfpluktuin en een boerderijwinkel op het erf.

Zelfs de ecosysteemdienst toerisme is gedekt: er is AirBnB met vier bedden.

Verdienmodel achter dit bedrijf

Net als Max, zijn er veel boeren die zich dagelijks bezighouden met landschapsbeheer en zorgen voor de natuur. De meesten al jaren: omdat het in hun bedrijfsmodel past, of gewoon, omdat ze het willen. Max valt in beide  categorieën, met zijn gemengde bedrijf is hij niet alleen afhankelijk van melkgeld, en zijn nabijheid tot de Randstad biedt mogelijkheden. Hij kan makkelijker ondernemen met horeca en retail en ook vrijwilligers zijn makkelijker te vinden in de dichtbevolkte gebieden van Nederland. Daarnaast boert hij extensief en heeft dus minder kosten aan het rantsoen, kunstmest en eventueel mestafvoer.

Maar zelfs met die opties is het ingewikkeld om genoeg te verdienen aan natuurinclusieve landbouw. Er staat vaak geen of niet voldoende betaling tegenover landschapsbeheer, vaker maakt een boer verlies omdat de subsidies niet eens genoeg zijn om de onkosten van te betalen. Laat staan een uurloon en de gederfde inkomsten. “Ik vind de natuur superleuk, maar het brengt me financieel geen rochel op. Dus dat is heel simpel. En uiteindelijk moeten we de kachel branden zeggen we dan.”

Max moet er zelf actief voor zorgen dat hij een meerprijs krijgt voor zijn melk, dat zijn neventakken goed draaien en hij in aanmerking komt voor subsidies of mee kan doen met projecten van stichtingen om te boeren op de manier die hij wil.

Zaaigoed voor kruidenrijk grasland wordt met korting geregeld via 1001 kruiden, Max krijg van Wij.land zijn kosten voor extensief weidebeheer een mozaïekbeheer vergoed in het project ecosysteemdiensten en hij richt zijn pijlen op de beheerpakketten van ANLb.

Intrinsieke motivatie

Een verdienmodel dat met plakband aan elkaar hangt, waarom kiest een boer daarvoor? “Als je het idee hebt dat je iets teweegbrengt, is dat al heel belonend. Belangrijk natuurlijk in het menselijk bestaan, dat je iets doet waarbij je het idee hebt dat het zin heeft. Dat is werken aan biodiversiteit voor mij.” Na een korte pauze: “Ik vind de koeien ook leuk.”

Wanneer je met Max spreekt weet je dat het niet alleen om verdienen gaat. Als samenleving denken we vaak dat boeren ver van de natuur afstaan, of zelfs ertegenover. Maar in het landschap vinden we juist de boer. Op ‘t land, waar ze de hele dag zijn, wat ze gebruiken en waar ze van leven, juist daar vinden we de mensen die er het liefst voor willen zorgen. Maar dan moet dat wel (financieel) mogelijk zijn. Als we vragen of Max zich verbonden voelt met dit landschap is het even stil voordat hij antwoord. “Ik zeg altijd, als ik doodga, dan wil ik het liefst ergens onder bomen daarzo. Dat lijkt me een mooie plek om te liggen. Niet iets voor een brochure, maar het zegt wel iets over verbondenheid.”

Project Ecosysteemdiensten van Wij.land

In ons project ecosysteemdiensten hebben we Max en Nicole kunnen steunen bij zijn extensief weidebeheer en mozaïkbeheer. Zij hielden hiervan de kosten bij, zowel arbeidsuren als materiaalkosten, en gaven die aan Wij.land door. Samen met de data van alle andere deelnemers (25 boerenbedrijven) weten we nu beter hoeveel tijd en geld een boer daadwerkelijk kwijt is aan het verrichten van ecosysteembeheerdiensten, vaak een stuk meer dan wordt gesubsidieerd vanuit bijvoorbeeld de overheid. Belangrijk, want als we niet passend kunnen belonen voor ecosysteemdienstenbeheer zullen die niet op grote schaal plaats gaan vinden. Dat is wel nodig, want zo blijft het landschap veerkrachtig, mooi en weerbaar. Geen aandacht besteden aan het ecosysteem kan ook tot torenhoge maatschappelijke kosten leiden, denk aan kosten voor kunstmatige waterzuivering of schadeherstelkosten door overstromingen.

Wil jij of jouw bedrijf bijdragen? We zoeken fondsen/bedrijven die ecosysteemdiensten van boeren willen afnemen. Misschien ben je of ken je wel iemand die een botanische pakket af wil nemen bij Max en Nicole, waardoor zij zeldzame planten een kans kunnen geven of een habitat kunnen maken voor vlinders. We zoeken ook naar partners om onze ecosysteemdiensten-aanpak verder te ontwikkelen

Kan jij ons aan de juiste (keuken)tafels krijgen? Neem contact op met Matthijs via m.boeschoten@wij.land.