kosten en baten van transitie in de melkveehouderij

Kosten en baten van transitie in de melkveehouderij 

In dit project analyseren we samen met melkveehouders uit heel Nederland de bedrijfseconomische aspecten van de transitie naar toekomstbestendige melkveehouderij. We verzamelen data uit de boekhoudingen van boeren die al stappen zetten richting een economisch én ecologisch duurzaam bedrijfsmodel. Hiermee onderzoeken we welke financiële kansen en uitdagingen zij tegenkomen tijdens de transitie. De resultaten helpen melkveehouders om weloverwogen keuzes te maken voor hun eigen situatie. Daarnaast bieden we beleidsmakers inzichten uit de praktijk, zodat zij regels en instrumenten kunnen ontwikkelen die beter aansluiten op de behoeften van boeren. 

Waarom dit project? 

Steeds meer melkveehouders verduurzamen hun bedrijf. Dit doen zij omdat consumenten en markten hier om vragen, overheidsregels steeds strenger worden of simpelweg omdat het aansluit bij hun waarden en visie op landbouw. Door samen te werken met de natuur herstellen zij ecosystemen en dragen zij bij aan belangrijke maatschappelijke doelen, zoals stikstofreductie, klimaatverbetering, schoon water en meer biodiversiteit. Natuurinclusieve melkveehouderij biedt een praktische en duurzame aanpak om deze uitdagingen aan te pakken. 

Maar biedt zo’n aanpak ook een financieel gezonde toekomst? Wat betekenen maatregelen zoals minder koeien per hectare, langer weiden of minder kunstmest en krachtvoer voor de portemonnee van de boer? Samen met onze partners zoeken wij de antwoorden in het project “Kosten en baten van transitie in de melkveehouderij”. 

Methode en werkvorm 

Het project gebruikt de beproefde methode van studiegroepen, waarin agrariërs van elkaar leren onder begeleiding van een expert. Maar boekhoudingen kunnen er heel verschillend uit zien in format, dus we gebruiken een gestandaardiseerde methode: de KBA-rekentool om de boeken onderling vergelijkbaar te maken. Een toegankelijke manier om saldo- en cashflowberekeningen te maken en inzicht te krijgen in de economische prestaties van diverse activiteiten op de boerderij. 

Wat biedt de methode? 

De rekentool is in 2021 is toegepast met dertien natuurinclusieve melkveehouders. De eerste resultaten waren veelbelovend: natuurinclusief boeren kán financieel aantrekkelijk zijn. Maar er was meer onderzoek nodig, vooral om boeren te helpen die net beginnen of onder andere omstandigheden werken. 

Om bredere inzichten te verzamelen, hebben we het project uitgebreid naar een meerjarig, landelijk programma dat jaarlijks groeit in deelnemers. Zo hebben we de studie in 2023 uitgevoerd met 45 deelnemers en hebben we in 2024 88 deelnemers. Deelnemers komen uit heel Nederland, van de veenweide- en kleigronden in West-Nederland en Friesland, tot zandgronden in Drenthe, Gelderland en Noord-Brabant.  

Resultaten 

In juni 2025 presenteerden we het vervolgonderzoek ‘Onder de Streep 2025’. De groei in deelnemende bedrijven heeft het mogelijk gemaakt om trends beter te volgen, regionale verschillen scherper in beeld te brengen en verbanden sterker te onderbouwen.

Een opvallende uitkomst is dat extensieve en biologische melkveebedrijven financieel stabieler blijken dan intensieve bedrijven, vooral tijdens prijsschommelingen in de melk- en voermarkt. Door minder afhankelijkheid van externe inputs, stabiele afzetkanalen en aanvullende inkomsten zoals neventakken of natuurbeheer, zijn ze veerkrachtiger. Daarnaast presteren extensieve bedrijven beter op natuurinclusieve indicatoren zoals ammoniakuitstoot, weidegang en het gebruik van kunstmest. Ze besparen kosten door soberder te voeren, robuustere koeien te houden en kruidenrijk grasland te gebruiken. Door in te zetten op lokale verkoop of zelf verzuivelen benutten ze de maatschappelijke meerwaarde van hun werkwijze.

Benieuwd naar de andere resultaten?  

Bekijk de webinars en rapporten van afgelopen jaren en ontdek meer over onze bevindingen, of bezoek de website van één van onze partners bij jou in de buurt. 

bekijk het webinar