‘When you talk, you are only repeating what you already know. But if you listen, you may learn something new.’ – Dalai Lama
Vijf jaar geleden zijn we samen met Natuurmonumenten en een 8-tal pachters gestart met het project Van pachter naar partner in de Vechtplassen. Een mooie en intensieve reis op zoek naar een andere verhouding tussen pachter en verpachter (Natuurmonumenten). We wilden een nieuwe beweging inzetten, weg van de klassieke, zakelijke verpachter-pachter verhouding naar een relatie gericht op samenwerking. Een samenwerking die moet leiden tot herstel van biodiversiteit, zowel in de natuurgebieden, maar ook op het omliggende boerenland.
Wij.land stond als ‘neutrale’ partij tussen de partijen en begeleidde het proces en stimuleerde ook concrete experimenten (de zogenaamde pilots) op de boerderijen en in de natuurgebieden. Uiteindelijk heeft het project veel opgeleverd. Door samen dingen uit te proberen en ervan te leren, maakten we stappen de goede kant op en kregen we ook steeds meer begrip voor elkaar.
Na vijf jaar is het tijd om de balans op te maken en onze lessen te delen met andere partijen. We hebben alle betrokkenen geïnterviewd om de belangrijkste lessen te vangen en schreven een evaluatieverslag. In dit artikel beschrijven we kort de belangrijkste resultaten en succesfactoren.
Aanpak en resultaten
We begonnen vooral met luisteren. Vanuit de ideeën van de boeren en de natuurbeheerders, én de inspiratie die we elders in het land opdeden, gingen we aan de slag. Na een jaar waren we samen aan het leren (over de bodem, over kosten en baten van beheer van botanische graslanden in veehouderij) en samen aan het doen (bokashi maken, bodempilots). Daardoor verbeterde de relatie en vanuit die verbeterde relatie bleek nog veel meer mogelijk.
de belangrijkste resultaten op een rij:
Daarnaast heeft de samenwerking behalve in de Vechtplassen ook een doorwerking gekregen in het beleid van Natuurmonumenten. In 2019 is Natuurmonumenten een programma Landbouw & Natuur gestart. De filosofie en werkwijze van het project in de Vechtplassen was hier een belangrijke inspiratiebron voor. Inmiddels zet Natuurmonumenten overal in Nederland in op het versterken van de relaties en het samenwerken met pachters en andere boeren aan een mooier en biodiverser landelijk gebied. Daar is geen standaardrecept voor, dat gaat met vallen en opstaan; het is met elkaar ontdekken.
Cruciale succesfactoren
In het proces zijn communicatie en tijd belangrijke elementen geweest. Hoe eenvoudig het ook lijkt, goede communicatie is de basis. Het begint met wederzijds begrip creëren en daarvoor is tijd nodig; tijd om met elkaar het veld in te gaan, tijd om met elkaar mee te denken en elkaar te leren kennen.
Binnen de verpachtende organisatie is het belangrijk om iemand te hebben die beslissingen mag en kan nemen, die snel kan schakelen. De verpachter heeft vaak de behoefte om de controle te pakken, maar soms is het juist belangrijk om vertrouwen te geven aan de pachtende boer. Daarmee krijgt de boer ook meer het besef dat hij beheerder is van het landschap.
Het is belangrijk dat gemaakte afspraken vervolgens ook goed op papier worden gezet en in (meerjarige) contracten worden verwerkt, zodat de goede relatie en het vertrouwen behouden blijven bij personele wisselingen.
Gebiedsprocessen
De opgaven in het buitengebied zijn groot. Voor bestuurders en overheden is het goed om te zien dat partijen met verschillende belangen prima kunnen samenwerken. Een proces waarbij er respect is voor elkaars belangen biedt kansen voor iedereen. Het is belangrijk dat bottom-up initiatieven, zoals deze, ook bestuurlijk gesteund worden en ruimte krijgen om zich verder te ontwikkelen.
Een aanpak als in de Vechtplassen biedt enorm veel perspectief en inspiratie voor de vele landelijke opgaven van de komende jaren op het gebied van stikstof, klimaat, water en biodiversiteit. Daarom pleiten wij er met vele andere organisaties voor dat in gebiedsprocessen actieve ondersteuning wordt geboden aan boeren die stappen willen zetten naar een meer natuurinclusieve bedrijfsvoering.
Deze resultaten tonen in ieder geval dat, wanneer de goede omstandigheden worden geschapen, er veel bereidheid is bij de landschapsbeheerders (boeren en boswachters) in het gebied om mee te bewegen.
Verder lezen
- Hier vind je het uitgebreide rapport
- Kijk hier de projectvideo en hoor de verhalen van de deelnemende boeren
Het project (‘Natuurinclusief Boeren in de Vechtplassen, Fase 2′) is mogelijk gemaakt door de Provincie Utrecht en het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (POP3).
