Het najaar is de ideale tijd om kruiden te zaaien, de kans is dan groter dat het mengsel goed aanslaat. Maar er zijn meer factoren van belang voor de slagingskans. Daarom maakte Wij.land een handboek met de laatste kennis en inzichten over hoe je succesvol kruidenrijk grasland op veen kunt realiseren.

Belang van kruiden

De laatste jaren is kruidenrijk grasland onder groeiende belangstelling gekomen van veehouders in Nederland. Als onderdeel van een meer natuurlijke bedrijfsvoering, met minder externe inputs, is een diverse grasmat een essentieel onderdeel van de bedrijfskringloop. Kruiden trekken fauna aan zoals wormen en insecten, die op hun beurt weer voeding zijn voor weidevogels. Daarnaast kunnen kruiden ook meer (en andere) mineralen en sporenelementen uit de bodem halen dan gras, wat ten goede komt aan de gezondheid van de koe. Betere doorworteling zorgt ook voor betere droogteresistentie, wat met de tegenwoordige zomers steeds belangrijker wordt.

Er is ook een groeiende waardering vanuit de maatschappij, de overheid en het bedrijfsleven; denk bijvoorbeeld aan extra beloningen voor kruidenrijk grasland via de ecoregelingen van het nieuwe GLB, Planet Proof, A-Ware, Grutto, Wilder Land en vele anderen. Ook op het gebied van ecosysteemdiensten ontstaan er mogelijkheden, via bijvoorbeeld de Rabo Carbon Bank en Biodiversiteitsmonitor.

Projectmedewerker Maiko:
“Kruiden hebben allerlei voordelen voor een effectieve bedrijfsvoering. Zo zijn vlinderbloemigen belangrijk voor stikstofbinding, verbeteren de wortels de bodemstructuur, leveren ze mineralen die goed zijn voor diergezondheid en zorgt weegbree voor efficiëntere stikstofopname.”

Handboek met stappenplan

Sinds 2019 is er door 44 Wij.land-boeren op inmiddels zo’n 160 ha geëxperimenteerd met kruiden. Opgedane kennis en ervaringen hebben we gebundeld in het handboek kruidenrijk grasland op veen.

Op meer dan 40 percelen hebben we samen met 17 boeren uitgebreide monitoring gedaan. We onderzochten welke zaaimethoden het meest effectief waren en hoe kruidenrijkdom relateert aan voederwaarde, biodiversiteit en bodemkwaliteit.

Het realiseren van kruidenrijk grasland op veengrond is moeilijker dan op zand- of kleigronden. Dit komt doordat veenbodems een hoger stikstofleverend vermogen hebben, waardoor grasgroei zodanig gestimuleerd wordt dat het de kruiden geen kans krijgen.

In het handboek delen we ervaringen van boeren, de onderzoeksresultaten, financieringsmogelijkheden en informatie uit andere projecten, zodat we gezamenlijk meer kruidenrijke graslanden in ons landschap kunnen ontwikkelen.

Waar moet je op letten?

Locatie en andere voorwaarden

Een kruidenrijk grasland realiseren heeft de grootste slagingskans op een nat verschraald perceel met een lage onkruiddruk en lage bemestingshistorie. Op veen is de pH vaak relatief laag omdat er weinig calcium in de bodem aanwezig is. Kruiden hebben meer kans van slagen als je al een tijdje met kalk (eierschalen, zeeschelpen, etc.) aan het behandelen bent zodat er voldoende vrij calcium is.

Kruidenmengsel kiezen

De beschikbare kruidenmengsels kunnen grofweg in twee categorieën worden opgedeeld: productieve mengsels of natuurmengsels.

Als het gaat om een productief grasland kies je in de praktijk vaak voor een veredeld productief mengsel. Als het een perceel betreft waar een natuurpakket op zit kies je eerder voor een traag groeiend inheems mengsel. Je kan ook zelf een mengsel laten samenstellen.

Boer Joost van Schie uit Warmond:
“Ik zag dat de kruiden vooral goed opkwamen op de plekken die door de natte omstandigheden door de koeien waren vertrapt.”

Inzaaien of doorzaaien

Bij het inzaaien wordt de zode opengelegd met een freesmachine. Bij het doorzaaien worden de grasmat en de toplaag van de bodem zoveel mogelijk intact gehouden. Op veengronden is inzaaien niet wenselijk, omdat bij het frezen veen kan oxideren. Doorzaaien is echter duidelijk minder effectief, omdat de kruiden dan de concurrentie met het gras aan moeten gaan.

Zaaimachines

Er zijn verschillende zaaimachines, zie het handboek voor een uitleg. Het is altijd aan te raden om met je loonwerker en collega’s te overleggen over wat in hun ervaring goed werkt in jouw omgeving. Wij.land organiseert demonstraties om bekend te worden met verschillende machines.

Zaaimethoden

De tijd, locatie, voorbewerking en manier van zaaien spelen ieder een rol. Zaaien in het najaar heeft de voorkeur. Kies voor een moment met vochtige omstandigheden en voldoende hoge temperatuur. Maai voor het zaaien de grasmat goed kort en bemest niet.

Vulkamin bijstrooien is altijd welkom. Dit is een bron van mineralen en sporenelementen die bacteriën en schimmels stimuleert en daardoor kieming versnelt. Een molpoot/graslandbeluchter in combinatie met doorzaai laat een positief effect zien op de opkomst van de kruiden.

Boer John Joha uit Nieuwveen:
“Beluchting is effectiever dan ik had verwacht.”

Beheer

Op kruidenrijk grasland wordt het gebruik van kunstmest en bestrijdingsmiddelen zeer sterk afgeraden. Voor de ontwikkeling van de kruiden is het gunstig om maaien en beweiden, beiden niet te kort, af te wisselen. Stripgrazen is zeer aan te raden op kruidenrijke graslanden.

Behoud

Eens in de 2 jaar, in de maanden juni en juli, moet je de kruiden minimaal 5 weken helemaal met rust laten en laten bloeien. Zo kunnen ze zaad ontwikkelen en zichzelf vermeerderen. Een andere optie is het kruidenperceel eens in de 2 jaar hooien. Anders moet je eens in de 2 jaar bijzaaien.

Boer Wim Kelder uit Ter Aar:
“Ik zie dat de kruiden langs de slootranden veel beter zijn opgekomen omdat ze daar de concurrentie met de grassen aankunnen.”

Biodiversiteit stimuleren

Ondersteuning van Wij.land

Wij.land ondersteunt boeren die biodiversiteit willen vergroten. In het, met dank aan Contribute ontwikkelde, project kruidenrijk grasland hebben we boeren ondersteund door zaden in te kopen. Zo delen we de kosten. Ook denken we mee over de aanpak en geven we advies, waaronder in ons handboek. We doen onderzoek en organiseren excursies om de machinerie in werking te zien.

Onderzoek

In de toekomst gaan we kijken hoe we het uitkiemen van de zaden verder kunnen perfectioneren. Daarnaast willen we graag weten wat er na een paar jaar met de kruiden gebeurt. Dit is ook een vraag die erg leeft bij boeren, want heeft het wel zin als je elke twee jaar opnieuw moet zaaien?

Projectmedewerker Maiko:
“Het is mooi om te zien hoe boeren experimenteren, kansen zien, maar ook kritisch zijn, en ook met vragen komen. – Hoeveel kruiden zijn er eigenlijk al, zonder dat ik die zelf heb gezaaid? Wat voegt het toe? En welke methode past bij mijn percelen en mijn bedrijf?”

Erfscan

Een andere manier van biodiversiteit stimuleren op het boerenbedrijf doen we door middel van erfscans. Een erfscan is een advies om biodiversiteit te verhogen door bijvoorbeeld nestkasten en andere broedmogelijkheden op en rond het erf te creëren. Hiermee wordt niet alleen het grasland, maar ook de rest van de boerderij meer natuurinclusief ingericht. Lees meer over de erfscan voor biodiversiteit.

Doe mee

Boeren

Heb je als agrariër op veenbodem interesse in kruidenrijk grasland? Lees dan absoluut het handboek door. Het handboek gaat ook in op mogelijkheden voor financiering van kruidenrijk grasland. Wil je samenwerken met Wij.land? Neem dan contact op met Maiko (m.kemp@wij.land / 0634184251).

Direct van de boer

Door voedsel te kopen van boeren die kruidenrijk grasland hebben kan je biodiversiteit stimuleren. Ga eens langs op de boerderij! Een andere optie is om thee te kopen van Wilder Land, een kruidenthee die biodiversiteit herstelt.

Doneren

Ook kan je financieel steunen via het landelijke project 1001 hectare. Om boeren in het veenweidegebied te ondersteunen kan je doneren aan Wij.land, en zo direct vierkante meters kruidenrijk grasland mogelijk maken in de buurt. Voor iedere 15 euro die je doneert, wordt er 500 m2 ingezaaid. Doe je mee?

Dit project wordt mede mogelijk gemaakt door Contribute Foundation.